ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή…………………………………………………………………………………………8 Κεφάλαιο Πρώτο Η ΣΚΟΤΩΔΗΣ ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΡΙΑΣ Η σκοπιά προσέγγισης………………………………………………………………………18 Α. Η Απορία 1. Φιλοσοφική ετυμολόγηση της λέξης «ἀπορία»………………………………….22 Η πολυσημία της «ἀπορίας»…………………….………………………………..26 Ο φιλοσοφικός θαυμασμός ως πρωταρχή του «ἀπορεῖν»……………………35 Οι συμπληρωματικές διάσπαρτες σημασίες της «ἀπορίας»……………….…38 Ανασκόπηση………………………………………………………………………………..41 Β. Η Διαπορητική φάση Οι σημασίες του «διαπορεῖν»…………………………………………………………43 Η διαπορητική φάση ως αναθεωρητική επεξεργασία της φιλοσοφικής Παράδοσης…………….50 Ανασκόπηση………………………………………………………………………………..60 Γ. Η Ευπορία Φιλοσοφική ετυμολόγηση της λέξης «εὐπορία»…………………………………62 Η «εὐπορία» ως ευκαταληξία και ως ευβατότητα…………………………..64 Η ασίγαστη απορητικότητα του οντολογικού ερωτήματος και το νόημα της «εὐπορίας» στην οντολογική έρευνα…………..72 Ανασκόπηση………………………………………………………………………………..78 Κεφάλαιο Δεύτερο ΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΙΚΗ ΟΝΤΟΛΟΓΙΑ Εισαγωγικές Παρατηρήσεις………………81 Η …
Το φιλοσοφικό έργο του Αριστοτέλη τυπικά ξεκινάει με τη διατύπωση των ερωτημάτων. Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι κατά τη φάση που καταλήγει στην ερωτηματοθεσία έχουν ήδη αποφασιστεί η τροπή και το περιεχόμενο του φιλοσοφικού έργου. Μέσα στη σιωπή της φιλοσοφικής απορίας κυοφορούνται τα φιλοσοφικά ερωτήματα. Τα ερωτήματα δεν είναι η αρχή του στοχασμού. Όταν το ερώτημα έχει διατυπωθεί, βρισκόμαστε ήδη βαθιά μέσα στο φιλοσοφικό έργο, περισσότερο από όσο έχουμε πιθανόν αντιληφθεί.
Ο Αριστοτέλης αλλάζει τη διατύπωση του θεμελιώδους οντολογικού ερωτήματος «τι έστιν» και ρωτάει για τα όντα με το ερώτημα «τι ην είναι». Διατυπώνοντας διαφορετικά το οντολογικό ερώτημα καθιερώνει έναν αιτιολογικό τρόπο αντίληψης των όντων, εκτός του οποίου είναι δύσκολο να στοχαστούμε πλέον.
Εκτός της οντολογίας, το ερώτημα εξετάζεται και στην αριστοτελική διαλεκτική. Η διαλεκτική ερωτηματοθεσία είναι η τέχνη του ερωτάν.
Η απάντηση είναι η επιζητούμενη ικανοποίηση της έλλειψης που το ερώτημα φέρεται να εισάγει. Ό,τι το ερώτημα αναζητεί, η απάντηση επιφορτίζεται να το παράσχει. Σβεστική του πιο ριζικού ερωτήματος είναι η απάντηση όταν επιτυγχάνει τον αιτιολογικό ορισμό του όντος. Κατά τον Αριστοτέλη, το ερώτημα αναγνωρίζει στο αίτιο την πληρέστερη ικανοποίησή του. Δυσμετάκλητα δέσμευσε την απάντηση σε άγρα αιτίων, αιτιολογικά ερωτώντας το αριστοτελικό ερώτημα.
Η Περιπέτεια του Ερωτήματος στον Αριστοτέλη παρουσιάστηκε στο βιβλιοπωλείο Fnac στο Mall Αμαρουσίου στις 20/9/2007.
Το βιβλίο παρουσίασε η Αν. καθηγήτρια φιλοσοφίας Ελένη Πoταμιάνου και ο δρ ψυχολογίας Χάρης Μωρίκης. Στην εκδήλωση συμμετείχε ο αείμνηστος καθηγητής και δάσκαλός μου Δημήτρης Ποταμιάνος.
Γ. Η ΕΥΠΟΡΙΑ Φιλοσοφική ετυμολόγηση της λέξης «εὐπορία» Αν το διαπορείν είναι η συντελούμενη διαπέραση ανευρεθέντων πόρων-διεξόδων, η ευπορία μπορεί να νοηθεί ως η ευκατάληκτη άφιξη στον προορισμό προς τον οποίον οι πόροι οδηγούν. Η λέξη ευπορία, έχει την ίδια ετυμολογική ρίζα με την λέξη απορία και διαπορία, την λέξη πόρος. Νοηματικά θα περίμενε κανείς τη διαφορά στη σημασία να την προκαλεί αποκλειστικά το άλλο συνθετικό, δηλαδή η πρόθεση ευ. Εντούτοις στην περίπτωση αυτή, η λέξη πόρος εντάσσεται στην λεξιακή σύνθεση με διαφορετικό νόημα απ’ ό,τι στις λέξεις απορία και διαπορία. Διότι η σημαντική λειτουργία του στερητικού –α …
Β. Η ΔΙΑΠΟΡΗΤΙΚΗ ΦΑΣΗ. 1. Οι σημασίες του «διαπορεῖν» Αφού το απορείν είναι ανάσχεση και φράξη του στοχασμού, το διαπορείν συνιστά τη συντελούμενη εκφυγή από την πρότερη κατάσταση. Διότι εκεί που πριν υπήρχε αφάνεια των πόρων και στασιμότητα, τώρα συντελείται η διαπέραση. Η διαπέραση προϋποθέτει την εύρεση πόρου τον οποίο διαπερνά. Άρα, το διαπορείν είναι αναμφίβολα μια εξέλιξη της κατάστασης της απορίας προς την κατεύθυνση της εκφυγής από αυτήν. Τί ακριβώς όμως είναι το διαπορείν; Είναι εκφυγή; Διότι και το νόημα αυτό εμπεριέχεται στην έννοια της διαπέρασης: αν δηλαδή το διαπορείν συνίσταται στην διαπέραση ευρεθέντος πόρου, τότε δεν είναι τίποτε …
Κεφάλαιο 1ον Η ΣΚΟΤΩΔΗΣ ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΡΙΑΣ «ᾭσπερ γάρ τά τῶν νυκτερίδων ὄμματα πρός τό φέγγος ἔχει τό μεθ’ ἡμέραν, οὕτω καί τῆς ἡμετέρας ψυχῆς ὁ νοῦς πρός τά τῇ φύσει φανερώτατα πάντων» (ΜτΦ Α΄ Έλαττον 993 b 9-11) Η σκοπιά προσέγγισης Η έννοια της απορίας είναι μία από τις λίγες, ίσως, έννοιες μέσα στο αριστοτελικό έργο, οι οποίες δεν έχουν προσδιοριστεί με σαφήνεια. Συνυπάρχουν ένα πλήθος από σημασιολογικές αποχρώσεις, οι οποίες προξενούν μία αμφισημία και σύγχυση σχετικά με το ακριβές περιεχόμενο της λέξης. Αυτό συμβαίνει, λόγω του ότι, πέραν της συνύπαρξης διαφορετικών σημασιολογικών αποχρώσεων, …
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Όλες σχεδόν οι μελέτες οι οποίες ασχολούνται με την εξέταση του ερωτήματος ή της απορίας στον Αριστοτέλη, εμπλέκονται στην ανάλυση, ερμηνεία, κριτική και ενδεχομένως απάντηση των συγκεκριμένων ερωτημάτων και αποριών που τίθενται από το Σταγιρίτη στους διάφορους τομείς έρευνας. Στην παράδοση του ερμηνευτικού σχολιασμού των αριστοτελικών κειμένων, η ενασχόληση με το ερώτημα είναι ταυτισμένη με την κατατριβή με τα συγκεκριμένα ερωτήματα που έχουν τεθεί, είτε υπό τη μορφή ερμηνείας των ερωτημάτων αυτών, είτε υπό τη μορφή κριτικής του αν τα ερωτήματα αυτά τυγχάνουν ικανοποιητικής απάντησης μέσα στο αριστοτελικό έργο. Η δική μας προσέγγιση θα εξετάσει το απορείν, …